Bank wiedzy:

Podmioty nieposiadające zdolności upadłościowej

Wobec których podmiotów nie można ogłosić upadłości?

OPINIA PRAWNA

w przedmiocie określenia podmiotów, dla których nie jest możliwe ogłoszenie upadłości


I. Podstawa zlecenia:

Opinia zlecona przez ......................

II. Cel opinii:

Celem opinii jest określenie kręgu podmiotów, wobec których nie można  ogłosić upadłości na podstawie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze z  dnia 28 lutego 2003 roku.  

III. Podstawa prawna opinii:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dziennik Ustaw z  dnia 18 maja 1964 r., nr 16, poz. 93, zm. Dz. U. z 1971 r. Nr 27, poz. 252, z 1976 r. Nr 19, poz. 122, z 1982 r. Nr 11, poz. 81, Nr 19, poz. 147 i Nr 30, poz. 210, z 1984 r. Nr 45, poz. 242, z 1985 r. Nr 22, poz. 99, z 1989 r. Nr 3, poz. 11, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 55, poz. 321 i  Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 107, poz. 464 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 17, poz. 78, z 1994 r. Nr 27, poz. 96, Nr 85, poz. 388 i Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, Nr 139, poz. 646 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 115, poz. 741, Nr 117, poz. 751 i Nr 157, poz. 1040, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, Nr 117, poz. 758, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 271, Nr 74, poz. 855 i 857, Nr 88, poz. 983 i Nr 114, poz. 1191, z 2001 r. Nr 11, poz. 91, Nr 71, poz. 733, Nr 130, poz. 1450 i Nr 145, poz. 1638, z  2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 141, poz. 1176, z 2003 r. Nr 49, poz. 408, Nr 60, poz. 535, Nr 64, poz. 592, Nr 124, poz. 1151 oraz z 2004 r. Nr 91, poz. 870, Nr 96 poz. 959)
2. Ustawa z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze (Dziennik Ustaw z 2003 r. Nr 60, poz. 535; Nr 217, poz. 2125; z 2004 r. Nr 91, poz. 870 i 871, Nr 96, poz. 959, Nr 121, poz. 1264, Nr 146, poz. 1546),
3. Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych (Dziennik Ustaw z 2003 r. Nr 15 poz. 148; Nr 45 poz. 391; Nr 65 poz. 594; Nr 166 poz. 1611; Nr 189 poz. 1851; 2001 r. 88 poz. 961; 2002 r. Nr 153 poz. 1271; 2003 r. 96 poz. 874; 2004 r. Nr 19 poz. 177; Nr 93 poz. 890; 2000 r. Nr 122 poz. 1315; 2002 r. Nr 156 poz. 1300; 2003 r. Nr 166 poz. 1611; 2004 r. Nr 93 poz. 890; Nr 123 poz. 1291; Nr 121 poz. 1264)
4. Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dziennik Ustaw z dnia 5 lutego 1997 r., zm. z  1997 r. Nr 121 poz.770; Nr 106 poz. 679; z 1998 r. Nr 106 poz. 668; z 2002 r. Nr 113 poz. 984; z 2003 r.  Nr 199, poz. 1937; Nr 96 poz. 874;)
5. Ustawa z dnia 10 maja 1990 roku Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dziennik Ustaw z dnia 22 maja 1990 r., zm. Nr 43 poz. 253; Nr 92 poz. 541; 1991 r. Nr 34 poz. 151; 1992 r. Nr 6 poz. 20; 1993 r. Nr 40 poz. 180; 1994 r. Nr 1 poz. 3; Nr 65 poz. 285; 1996 r. Nr 23 poz. 102; Nr 106 poz. 496; 1997 r. Nr 9 poz. 43; 2002 r. Nr 153 poz. 1271)
6. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w  wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dziennik Ustaw z dnia 13 lipca 2001 r. zm. 2002 r. Nr 113 poz. 984; 2004 r. Nr 96 poz. 959; Nr 173 poz. 1808 r.)  


IV. Analiza merytoryczna:

Stan faktyczny

Istnieją podmioty, dla których ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze wyłączyła możliwość ogłoszenia upadłości. Podmioty te zostały enumeratywnie wymienione w art. 6 tej ustawy. Podmiotami tymi są: Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, publiczne samodzielne zakłady opieki  zdrowotnej, instytucje i osoby prawne utworzone w drodze ustawy oraz utworzone w drodze obowiązku nałożonego ustawą, osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne oraz uczelnie.
Na tle takiego sformułowania przepisu powstały wątpliwości czy do grupy wyłączonych podmiotów należą także podmioty prowadzące działalność w  sferze gospodarki komunalnej, a w szczególności podmioty zajmujące się zaopatrzeniem ludności w wodę oraz takie podmioty, których udziałowcem jest skarb państwa bądź jednostka samorządu terytorialnego.

Rozważania merytoryczne

Na mocy prawa polskiego zdolność upadłościową – możliwość ogłoszenia upadłości - mają tylko podmioty będące przedsiębiorcami w rozumieniu przepisu art. 431 kodeksu cywilnego („Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w  art. 33  § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową”) oraz art. 5 ust 2 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze („Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową”).
Podmioty nie będące przedsiębiorcami w rozumieniu wyżej wskazanych przepisów nie mają zdolności upadłościowej.  
Te same zasady dotyczą również zdolności wszczęcia postępowania naprawczego. Ponieważ zamysłem postępowania naprawczego jest ochrona przed upadłością, podmioty nieposiadające zdolności upadłościowej nie mają również zdolności wszczęcia postępowania naprawczego.1

1. Skarb Państwa i Sektor finansów publicznych

Zdolność upadłościowa nie przysługuje ani samemu Skarbowi Państwa, ani też jego jednostkom organizacyjnym, za pomocą których uczestniczy on w obrocie prawnym, choćby nawet prowadziły one działalność gospodarczą. Zdolności upadłościowej nie posiadają więc następujące podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych:
- organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały,
- jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;
- fundusze celowe;
- jednostki badawczo-rozwojowe;
- państwowe lub samorządowe instytucje kultury;
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;
- Narodowy Fundusz Zdrowia;
- Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
- państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych

Możliwość ogłoszenia upadłości posiadają jednak te spółki prawa handlowego, w których Skarb Państwa posiada swoje udziały i to niezależnie od ilości posiadanych udziałów.

2. Jednostki Samorządu terytorialnego2

Gminy, powiaty oraz województwa nie posiadają zdolności upadłościowej, z tej przyczyny, iż nie można ich uznać za przedsiębiorców.
Upadłości nie mogą ogłosić również przedsiębiorstwa komunalne, które zostały przekształcone z przedsiębiorstw państwowych na mocy art. 5 ust 1 pkt 2 w zw. z art. 8 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, pomimo, iż zachowały one osobowość prawną. Przedsiębiorstwa takie nie zostały nigdzie wymienione, jednak takie przekształcenie wynikać będzie z danych rejestrowych przedsiębiorstwa.
Zdolności upadłościowej nie mają jednostki budżetowe gminy, komunalne zakłady budżetowe oraz gospodarstwa pomocnicze działające na mocy ustawy o finansach publicznych. Stosownie do art. 18 ust 1 tej ustawy jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast zakładami budżetowymi, zgodnie z art. 19 ust 1 ustawy, są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania, a koszty swojej działalności pokrywają z przychodów własnych, z  zastrzeżeniem, iż mogą otrzymywać z budżetu dotację przedmiotową. W  zakresie określonym w odrębnych przepisach zakład budżetowy może otrzymywać dotację podmiotową lub dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji
Gospodarstwem pomocniczym (art. 20 ust 1 ustawy) jest wyodrębniona z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna. Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych, może jednak otrzymać z  budżetu dotacje przedmiotowe.
Nie mają możliwości ogłoszenia upadłości także jednostki pomocnicze gminy, takie jak sołectwa, dzielnice, osiedla i miasta położone na terenie gminy, tworzone w trybie uchwały rady gminy.
Zdolność upadłościową przysługuje jednak tym komunalnym (samorządowym) osobom prawnym, które prowadzą działalność gospodarczą i wobec tego mogą zostać uznane za przedsiębiorców. Są to spółki prawa handlowego prowadzące działalność stosownie do art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej („gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w  szczególności w formach: zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego”) oraz art. 14 tej ustawy („przedsiębiorstwa komunalne, w stosunku do których rada gminy do dnia 30 czerwca 1997 r. nie postanowiła o wyborze organizacyjno-prawnej formy lub o ich prywatyzacji, ulegają z dniem 1 lipca 1997 r. przekształceniu w  jednoosobową spółkę gminy, z mocy prawa).
Celem takiej spółki jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowości potrzeb ludności, a  przedmiot jej działalności to świadczenie usług powszechnie dostępnych.3
Przykładem podmiotu zajmującego się bieżącym i nieprzerwanym zaspokajaniem potrzeb ludności jest przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne. Stosownie do art. 3 ust 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, zbiorowe zaopatrzenie w wodę i  zbiorowe odprowadzanie ścieków jest zadaniem własnym gminy. Gmina może wykonywać to zadanie, jako działalność w sferze gospodarki komunalnej, w  formie:
- zakładu budżetowego,
- kapitałowej spółki prawa handlowego.
Ponieważ na mocy przepisu art. 3 ustawy o gospodarce komunalnej gmina ma prawo powierzać działania z zakresu gospodarki komunalnej innym podmiotom, przedsiębiorstwo zajmujące się zaopatrzeniem ludności w wodę może być także podmiotem, któremu takie zadanie zostało tylko przed daną gminę powierzone.
Jeśli więc podmiot zajmujący się zbiorowym zaopatrzeniem w wodę jest komunalną spółką prawa handlowego lub przedsiębiorcą, któremu zadanie takie zostało przez gminę powierzone, podmiot ten będzie posiadał zdolność upadłościową.  
Podobnie jak w  przypadku spółek prawa handlowego, w których udziały posiada skarb państwa, zdolność upadłościowa przysługuje także tym spółkom, których udziałowcami jest jednostka samorządu terytorialnego.

3. Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej wpisane do właściwego rejestru Krajowego Rejestru Sądowego nie mają zdolności upadłościowej. Zdolność taką posiadają natomiast inne zakłady opieki zdrowotnej, pod warunkiem, iż są przedsiębiorcami w rozumieniu art. 431  kc oraz 5 ust 2 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze.

4. Pozostałe podmioty wymienione w art. 6 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze

Określenia ”instytucje i osoby prawne utworzone w drodze ustawy oraz utworzone w drodze obowiązku nałożonego ustawą, osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne oraz uczelnie” nie budzą z reguły wątpliwości. Przykładowo wymienić można, iż należą do nich różne agencje takie jak Agencja Nieruchomości Rolnych, Agencja Rynku Rolnego, a także Porty Lotnicze, Narodowy Bank Polski, Polskie Koleje Państwowe czy Poczta Polska.

V. Wnioski opinii:

1. Nie mogą upaść podmioty nie będące przedsiębiorcami w rozumieniu art. 431 kodeksu cywilnego oraz art. 5 ust 2 ustawy Prawo upadłościowe i  naprawcze.


2. Zdolność upadłościową posiadają przedsiębiorcy z  wyłączeniem podmiotów wskazanych w art. 6 ustawy Prawo upadłościowe i  naprawcze.


3. Pomimo wyłączenia zdolności upadłościowej jednostek samorządu terytorialnego zdolność upadłościową mają nadal komunalne osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą w formie spółek prawa handlowego.


4. Podmiot zajmujący się zaopatrzeniem ludności w wodę może upaść, jeżeli jest spółką prawa handlowego lub przedsiębiorcą, któremu zadanie to zostało powierzone przez gminę.


5. Spółki prawa handlowego, w których skarb państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają swoje udziały, mają zdolność upadłościową.



Opinię tę wydałem z całą sumiennością i starannością, kierując się swoją najlepszą wiedzą.


/adwokat Tomasz Grzybkowski, adwokat Tomasz Guzek/

 

Przypisy:

1 P. Bodył Szymala, M. Różalski opubl Rzeczpospolita 2003/ 7/  t. 1
2 na podstawie S. Gurgul. Prawo Upadłościowe i naprawcze. Komentarz. 5 wydanie, Warszawa 2004
3 S. Czarnow w PPH  1998/2/11 - t.1

 

 

Materiał archiwalny oparty o przepisy prawa obowiązujące w dniu jego sporządzenia. Adwokacka Spółka Partnerska Grzybkowski Guzek Jackowski nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywane treści.