Nieuiszczenie zapłaty a oszustwo

Poznań, dnia … roku

APELACJA

w sprawie oskarżonego:

(…)

sygn. akt (…)


IV Wydział Karny-Odwoławczy
Sądu Okręgowego
w  Poznaniu

za pośrednictwem

VI Wydziału Karnego
Sądu Rejonowego
w Poznaniu

W imieniu oskarżonego (…), działając jako jego obrońca z urzędu, na podstawie art. 444 kpk. Wnoszę

 

apelację

 

od wyroku Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 12 października 2004 roku, wydanego w sprawie (…).

Wyrok ten zaskarżam w całości na korzyść oskarżonego i, na podstawie art. 427 § 1 kpk w związku z art. 437 § 1 kpk, wnoszę o:

-uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Poznaniu do ponownego rozpatrzenia.

 

Na podstawie art. 427 § 2 kpk w związku z art. 438 pkt 2 i 3 kpk zaskarżonemu wyrokowi zarzucam:

I. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na rozstrzygnięcie sprawy - art. 413 § 2 pkt 1 kpk w zw. z art. 42 ust. 2 Konstytucji RP i  art. 6 kpk poprzez opisanie znamion czynu zabronionego przypisanego w  wyroku, w sposób ogólny, nieostry, niedokładny, nieczyniący zadość wymaganiom ustawy i uniemożliwiający oskarżonemu podjęcie obrony swych praw,

II. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia – art. 410 kpk w zw. z art. 4 kpk i art. 167 kpk poprzez:

- oparcie orzeczenia na ustaleniach dowolnych i nieznajdujących podstawy w materiale dowodowym zebranym w sprawie,

- pominięcie istotnych okoliczności ujawnionych w toku postępowania,

- nieprzeprowadzenie wszystkich dowodów niezbędnych do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy, w szczególności do stwierdzenia, czy oskarżony działał w zamiarze kierunkowym popełnienia zarzucanego mu przestępstwa oszustwa,

III. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia – art. 4 i 7 kpk, poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i zasad prawidłowego rozumowania oraz przyjęcie wniosków niewynikających z ustalonych przez Sąd Rejonowy przesłanek, prowadzącą w  konsekwencji do błędu w ustaleniach faktycznych i uznania, iż oskarżony (…) popełnił przestępstwo oszustwa na szkodę (…),

IV. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na rozstrzygnięcie sprawy - art. 424 § 2 kpk w zw. art. 4  kpk w zw. z art. 53 § 1 kk poprzez niewykazanie i niewyjaśnienie w  treści uzasadnienia wyroku okoliczności, którymi kierował się Sąd, wymierzając oskarżonemu karę,

V. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na rozstrzygnięcie sprawy - art. 424 § 1 pkt 1 kpk w zw. z  art. 6 i 7 kpk poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób pobieżny, ogólny, bez wyjaśnienia, w jaki sposób Sąd doszedł do wniosków sformułowanych w uzasadnieniu wyroku.

Uzasadnienie

I.

Zaskarżony wyrok jest niesłuszny. Sąd Rejonowy orzekający w I instancji rażąco naruszył przepisy postępowania w sposób mający wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, co w konsekwencji doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych i przyjęcia, iż oskarżony popełnił zarzucane mu przestępstwo.
Powyższe uzasadnia uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Poznaniu do ponownego rozpatrzenia.

II.

A/
Zgodnie z treścią art. 413 § 1 kpk wyrok karny powinien w szczególności zawierać dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikacje. Ustawa nie wskazuje, na czym ma polegać „dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu”. Wskazówkę zawiera art. 332 § 1 pkt 2 kpk, precyzujący na czym polega dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu, wskazując, że określenie to następuje przez wskazanie czasu, miejsca, sposobu, okoliczności, popełnienia przestępstwa oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody¹. Konstruując opis przestępstwa w  wyroku skazującym Sąd Rejonowy winien objąć opisem wszystkie elementy czynu mające znaczenie dla prawidłowej kwalifikacji prawnej², wymienić wszystkie istotne okoliczności działania oskarżonego tak, by nie było wątpliwości, za jaki czyn został on skazany³. Opis czynu pomijający jakiekolwiek elementy działania należące do zespołu ustawowych znamion danego typu przestępstwa przemawia za wadliwością wyroku⁴.

W wypadku przestępstwa oszustwa, opisując przypisany oskarżonemu czyn przestępny, Sąd winien w sposób wyraźny wskazać, iż oskarżony:

- działał z zamiarem osiągnięcia korzyści majątkowej,

- swym działaniem wprowadził osobę trzecią w błąd,

- wskazać, na czym ten błąd polegał.

Tylko tak opisany czyn zabroniony pozwala oskarżonemu na podjęcie ewentualnej obrony poprzez ustosunkowanie się do treści ustaleń Sądu, a  Sądowi odwoławczemu na kontrolę wyroku.

B/
W sentencji zaskarżonego wyroku Sąd Rejonowy stwierdził, iż oskarżony wprowadził w błąd (…) co do zamiaru uiszczenia całej należności za zakupiony towar. Nie sprecyzował, na czym wprowadzenie w błąd polegało. Również w uzasadnieniu przy opisie czynu, Sąd Rejonowy nie wskazał, w jaki sposób oskarżony wprowadził pokrzywdzonego w błąd, jakim działaniem, kiedy i gdzie.

Z dalszej części uzasadnienia można wyciągnąć wniosek, iż okolicznością prowadzącą Sąd do wniosku, iż oskarżony wprowadził w błąd pokrzywdzonego jest fakt, że oskarżony „dokonał zakupu określonego towaru przy składaniu zamówienia, za gotówkę, chcąc uwiarygodnić tym samym swoje uczciwe zamiary co do przyszłej transakcji” (uzasadnienie, s. 4). Sąd Rejonowy nie podjął próby rozwinięcia swojego rozumowania w tej części, ograniczając się do stwierdzeń, że:

- „zgromadzony materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje na to, że oskarżony dopuścił się przestępstwa z art. 286 § 1 kk” (uzasadnienie, s. 2), oraz

- „oskarżony dokonując transakcji w sklepie firmowym pokrzywdzonego miał pełną świadomość tego, że nie zapłaci za zamówiony wcześniej i odebrany towar” (uzasadnienie, s. 3).

Przypisując oskarżonemu dokonanie przestępstwa z art. 286 § 1 kk Sąd Rejonowy winien był w opisie czynu zawrzeć okoliczności, które wskazują na kierunkowy zamiar oskarżonego popełnienia zarzucanego mu czynu⁵. Z uzasadnienia nie wynika jasno, w jaki sposób Sąd doszedł do wniosku, iż oskarżony działał w zamiarze popełnienia przestępstwa oszustwa. W  opisie brak jest wskazań dotyczących strony podmiotowej przypisanego oskarżonemu czynu przestępczego.

Wskutek uchybień Sądu Rejonowego uniemożliwiona została należyta weryfikacja wyroku przez Sąd Okręgowy. Ponadto ograniczone zostało prawo oskarżonego do obrony. W braku jasnego i kompletnego opisu znamion przypisanego mu czynu, oskarżony nie może w sposób pełny ustosunkować się do ustaleń Sądu poczynionych w toku postępowania. Tym samym naruszona została jedna z podstawowych zasad polskiego postępowania karnego - prawo oskarżonego do obrony, przewidziane w art. 42 ust. 2  Konstytucji RP i art. 6 kpk.

C/
Niezawarcie w opisie czynu w części dyspozytywnej wyroku znamion przypisanego oskarżonemu czynu, w tym niewskazanie, w jaki sposób, gdzie, kiedy i kogo oskarżony wprowadził w błąd oraz na czym ten błąd polegał, jak również niewyjaśnienie okoliczności zamiaru działania oskarżonego, skutkują w konsekwencji sprzecznością wewnętrzną uzasadnienia – sprzecznością czynu przypisanego w sentencji orzeczenia i  czynu opisanego w jego uzasadnieniu. W myśl ugruntowanego poglądu orzecznictwa Sądu Najwyższego, „sprzeczność między wyrokiem a jego uzasadnieniem może prowadzić do powstania sytuacji, w której zachodzi potrzeba uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania"⁶.

Należy uznać, iż wyrokując, Sąd Rejonowy rażąco naruszył przepisy postępowania. Naruszenie to ma wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. W toku postępowania odwoławczego nie można bowiem wskazać, które z ustaleń Sądu I instancji są trafne – zawarte w sentencji wyroku, czy też w jego uzasadnieniu.
Tym samym wyrok Sądu I instancji powinien zostać uchylony, celem poprawienia jego wadliwości przez Sąd I instancji.

III.

Wyrokując, Sąd Rejonowy naruszył przepisy dotyczące postępowania dowodowego w sprawie.

A/
W myśl art. 410 kpk, podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Zgodnie z tym przepisem, Sąd nie może opierać swego orzeczenia na okolicznościach nie ujawnionych na rozprawie i niebędących przedmiotem przewodu sądowego⁷. Jak zaznaczył Sąd Najwyższy, Sąd ferując wyrok, nie może opierać się na tym, co nie zostało ujawnione na rozprawie⁸.

Sąd Rejonowy oparł tymczasem swoje orzeczenie na ustaleniach dowolnych i  nieznajdujących podstawy w materiale dowodowym zebranym w sprawie. W  szczególności nieudowodnione są następujące okoliczności:

- „oskarżony składając zamówienie, jak i je realizując, nie posiadał żadnych środków, które uniemożliwiałyby mu wywiązanie się z zawieranej umowy” (uzasadnienie, s. 3);

- oskarżony dokonał zakupu towaru za gotówkę „chcąc uwiarygodnić tym samym swoje uczciwe zamiary, co do przyszłej transakcji” (uzasadnienie, s. 4);

- „dokonywanie częściowych wpłat na konto pokrzywdzonego należało uznać jako wolę naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, a nie jedynie jako wolę wywiązania się ze zobowiązania” (uzasadnienie, s. 4);

- „przygotowanie do popełnienia przestępstwa świadczy o działaniu przemyślanym” (uzasadnienie, s. 4),

- „nie można uznać działania (…) za incydentalne” (uzasadnienie, s. 4).

Część z powyższych twierdzeń w ogóle nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym zebranym w sprawie (jak okoliczności, iż oskarżony dokonał zakupu towaru za gotówkę „chcąc uwiarygodnić tym samym swoje uczciwe zamiary, co do przyszłej transakcji”, że przygotowywał czyn przestępny, czy też, że jego działanie nie było incydentalne), a część została ujawniona wręcz w odmienny sposób.
Z samego uzasadnienia wynika bowiem, iż pokrzywdzony dysponował środkami na dokonanie kilkukrotnych zakupów gotówkowych u pokrzywdzonego oraz na dokonanie płatności części zaległości. Ponadto z zeznań świadków – (…), (…) oraz (…) wynika jednoznacznie, iż zapłata 4.000,00 złotych stanowiła spłatę zadłużenia oskarżonego, a nie naprawienie wyrządzonej szkody.

Opierając się na okolicznościach nieudowodnionych, Sąd naruszył przepisy postępowania. Naruszenie to ma wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Okoliczności te prowadziły Sąd Rejonowy do wniosku, iż oskarżony popełnił zarzucane mu przestępstwo. Eliminując te okoliczności z opisu czynu, Sąd Rejonowy winien bezspornie uniewinnić oskarżonego.

B/
Z art. 410 kpk wynika nadto obowiązek oparcia wyroku na całokształcie okoliczności ujawnionych w toku rozprawy. Oznacza to, że wyroku nie wolno wydawać na podstawie części ujawnionego materiału dowodowego, a musi on być wynikiem analizy całokształtu ujawnionych okoliczności, a więc i tych, które je podważają. Dopiero bowiem wszechstronna ocena wszystkich dowodów i wynikających z nich okoliczności może prowadzić do wykrycia prawdy i poczynienia prawidłowych w tym zakresie ustaleń⁹.
Sąd Rejonowy orzekający w I instancji pominął tymczasem szereg istotnych okoliczności ujawnionych w toku rozprawy:

- iż oskarżony, niewidomy cierpi na liczne dolegliwości i choroby i w  2001 oraz 2002 roku wielokrotnie i długotrwale leczył się w szpitalu (tak zeznania świadka – (…) oraz dokumenty potwierdzające stan zdrowia oskarżonego);

- iż działalność gospodarcza oskarżonego zaczęła przynosić straty z uwagi na to, że jego kontrahenci nie wywiązywali się ze zobowiązań w stosunku do oskarżonego (tak zeznania świadka – (…));
- iż oskarżony wielokrotnie deklarował wobec pokrzywdzonego i jego pracowników chęć zapłaty zaległości i wskazywał, iż nie może zapłacić, gdyż nie ma pieniędzy, ale zapłaci, gdy je uzyska (zeznania świadków – (…) i (…)).

Zeznania świadków i dokumenty, z których powyższe okoliczności wynikają, zostały uznane przez Sąd Rejonowy za w pełni wiarygodne. Nieujawnienie tych okoliczności przemawiających w sposób oczywisty na korzyść oskarżonego stanowi naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, co uzasadnia uchylenie wyroku i  przekazanie go Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpatrzenia.

C/
W toku postępowania Sąd Rejonowy w rażący sposób naruszył przepisy art. 410 kpk w zw. z art. 167 kpk, art. 2 § 1 pkt. 1 i 3 kpk oraz art. 9 § 1  kpk. Jak wskazuje doktryna „z przepisów tych należy interpretować obowiązek przeprowadzenia wszelkich dowodów dostępnych organom procesowym, które mogą się przyczynić do wyjaśnienia okoliczności sprawy”¹⁰. Zaniechanie sięgnięcia po dostępny organowi dowód może być oceniane jako względny powód odwoławczy w rozumieniu art. 438 pkt. 2 kpk¹¹.
Czynności przeprowadzone przez Sąd Rejonowy należy uznać za niewystarczające i nieprowadzące do wyjaśnienia okoliczności popełnienia czynu zarzucanego oskarżonemu. Przy ustaleniu zamiaru sprawcy oszustwa nieprzyznającego się do winy, należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności, na podstawie których można byłoby wyprowadzić co do realności wypełnienia obietnic złożonych przez sprawcę osobie rozporządzającej mieniem, a w szczególności jego możliwości finansowe, skalę przyjętych zobowiązań, które ma świadczyć z niekorzyścią dla siebie sprawca na korzyść rozporządzającego mieniem, zachowanie się sprawcy po otrzymaniu pieniędzy, jego stosunek do rozporządzającego mieniem w związku z upływem terminów płatności ceny z jednoczesną oceną przy zwłoce płatności zmian w sytuacji materialnej sprawcy na niekorzyść oraz przyczyn takiego stanu rzeczy.

Sąd Rejonowy tymczasem poprzestał na zbadaniu stanu rachunku bankowego działalności gospodarczej oskarżonego oraz wysokości jego wpłat na poczet należności podatkowych oraz należności z tytułu ubezpieczenia społecznego. Sąd nie próbował nawet przeprowadzić postępowania mającego na celu:

- zbadanie sytuacji finansowej firmy oskarżonego, w tym dokumentów księgowych;

- ujawnienie ewentualnych jego kontrahentów,

- ujawnienie wierzytelności przysługujących oskarżonemu w stosunku do kontrahentów, w tym wierzytelności niespłaconych przez tych kontrahentów;

- zbadanie sytuacji na rynku obrotu materiałami sanitarnymi;

- zbadanie okoliczności związanych ze stanem zdrowia oskarżonego i  okolicznościami mogącymi mieć wpływ na obiektywną niemożność prowadzenia działalności gospodarczej przez niego wskutek pogorszenia stanu zdrowia, a w konsekwencji na ponoszenie przez niego strat.

Bez przeprowadzenia tych dowodów nie sposób wskazać, czy okoliczności związane z brakiem zapłaty wierzytelności przysługujących pokrzywdzonemu wobec oskarżonego mają uzasadnienie obiektywne, niezależne od pokrzywdzonego.

Brak przeprowadzenia tych dowodów powoduje, iż materiał dowodowy zebrany w tej sprawie jest niepełny, a wyrok wydany w  oparciu o ten materiał jest wadliwy i narusza wyżej wskazane przepisy postępowania, co uzasadnia uchylenie wyroku i orzeczenie jak w petitum apelacji.

IV.

Bezspornym jest, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy sprowadza się wyłącznie do dowodów pośrednich – tzw. poszlak. Poszlaki zaś są dowodami niepełnymi, okolicznościami, na podstawie których można jedynie wnioskować o winie. W każdym z postępowań poszlakowych, zespół poszlak musi się połączyć w nierozerwalny łańcuch prowadzący pośrednio - w  drodze logicznego rozumowania - do stwierdzenia, że oskarżony dopuścił się inkryminowanego czynu. W konsekwencji więc brak podstaw do przyjęcia, że dowód z poszlak pozwala na uznanie winy oskarżonego, jeżeli zgromadzone poszlaki nie pozwalają na wyłączenie - stosując określoną w art. 5 § 2 k.p.k. zasadę, że niedających się usunąć wątpliwości nie wolno rozstrzygać na niekorzyść oskarżonego - możliwości jakichkolwiek innych wersji tego zdarzenia¹².

Wszelkie poszlaki z natury mają zawsze charakter relatywny i stwarzają w związku z  tym możliwość różnych interpretacji. Ich ocena nie może być jednak dowolna i  uproszczona. Niedopuszczalne jest zwłaszcza „naginanie” faktów do z  góry powziętych założeń. Uzyskanie dowodu na podstawie poszlak (dowodu poszlakowego) następuje wtedy, gdy zebrane w danej sprawie poszlaki tworzą pewność, a nie jedynie prawdopodobieństwo. O pewności zaś ukształtowanej na podstawie poszlak można mówić jedynie wówczas, gdy jakakolwiek inna interpretacja zdarzenia, będącego przedmiotem postępowania karnego, jest niemożliwa.

Relatywny charakter poszlak, wynikający ze względnego charakteru faktów ubocznych, stawia organom procesowym szczególne wymogi w zakresie oceny zgromadzonego materiału dowodowego oraz wykazania podstawy dowodowej przyjmowanych ustaleń faktycznych. W procesie poszlakowym szczególnie istotny charakter ma ścisłe dochowanie reguł wyrażonych w art. 4 i 7 kpk.
Zgodnie z art. 4  kpk organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego. W myśl art. 7 kpk organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Sąd Rejonowy orzekający w tej sprawie naruszył obie te reguły postępowania.

A/
W szczególności ocenił materiał dowodowy jednostronnie, nie biorąc pod uwagę okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonego. Sąd pominął takie fakty, jak:

- fakt, że oskarżony w chwili składnia zamówienia rzeczywiście nie był wpisany do ewidencji działalności gospodarczej, (co Sąd podkreśla jako szczególnie istotny fakt) ale wpis ten uzyskał dnia następnego, a wniosek złożył w dniu poprzedzającym zamówienie (co Sąd pomija);

- liczne dolegliwości i choroby oskarżonego mogące uniemożliwić mu prowadzenie działalności gospodarczej i uzyskanie dochodów w 2001 i 2002 roku;

- niewywiązanie się ze swych zobowiązań przez kontrahentów oskarżonego;

- wielokrotne deklaracje oskarżonego składane wobec pokrzywdzonego i jego pracowników dotyczące chęci zapłaty zaległości,

- wyjaśnienia oskarżonego, iż nie może zapłacić, gdyż nie ma pieniędzy, ale zapłaci, gdy je uzyska.
Sąd nie wyjaśnił, dlaczego okoliczności, iż oskarżony dobrowolnie zapłacił część zaległego wynagrodzenia, nie uznał za chęć zapłaty zaległości chociaż w części, na którą pozwalają mu aktualne możliwości finansowe, lecz ocenił ją jednoznacznie, jako chęć uniknięcia odpowiedzialności karnej i wola naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem.

B/
Sąd Rejonowy przekroczył w wyroku zasady swobodnego rozumowania.

Z uzasadnienia wyroku wynika, iż Sąd przyjął, że oskarżony wprowadził w  błąd pokrzywdzonego poprzez uprzednie dokonanie zakupu towarów za gotówkę, chcąc uwiarygodnić tym samym swoje uczciwe zamiary co do przyszłej transakcji. Powyższe rozumowanie jest sprzeczne z zasadami logiki.
Z faktu, że oskarżony kilkakrotnie zakupił za gotówkę w hurtowni pokrzywdzonego towary w okresie od września do listopada 2001 roku nie wynika w ogóle okoliczność, iż wprowadzał w jakikolwiek sposób w błąd pokrzywdzonego. W obrocie gospodarczym sytuacje kupowania towaru za gotówkę, jak i „na kredyt” (kupiecki) z odroczonym terminem płatności są zjawiskiem powszechnym związanym z sytuacją gospodarczą kraju¹³. Działanie oskarżonego kupującego część towaru za gotówkę, a część (większą) z odroczonym terminem płatności, licząc na zbycie towaru z zyskiem i spłatę zadłużenia, stanowiło normalne, racjonalne i  uzasadnione ekonomicznie działanie przedsiębiorcy.

Tego typu transakcje są zawierane wiele tysięcy razy dziennie przez polskich przedsiębiorców i z tylko takiego zachowania nie sposób wyciągnąć wniosku, iż stanowi ono próbę wprowadzenia kontrahenta w błąd.

C/
Z uzasadnienia wyroku można pośrednio wywieźć, iż Sąd przyjął, że zamiar oskarżonego wynika z faktu, że w 2001 roku nie osiągnął żadnych dochodów, posiadał zaległości podatkowe i zaległości w płatności składek na ubezpieczenie społeczne, a na jego rachunek bankowy nie wpłynęła żadna kwota.
Wniosek Sądu jest nieprawidłowy. Z samego faktu nieposiadania dochodów nie sposób wyciągnąć wniosku o zamiarze popełnienia przestępstwa oszustwa. Sąd nie wziął pod uwagę, że działalność oskarżonego była od stycznia do sierpnia 2001 roku zawieszona, od sierpnia do końca października 2001 wykreślona i dopiero w  dniu 26 listopada 2001 roku (dzień dokonania odbioru towaru od pokrzywdzonego), oskarżony podjął ją faktycznie. Sąd nie wziął pod uwagę wyżej wskazanych już okoliczności odnoszących się do stanu zdrowia oskarżonego oraz braku spłaty wierzytelności przez jego dłużników. Wszystkie te okoliczności prowadzą do wniosku odmiennego - iż oskarżony nie działał z zamiarem oszustwa.

Powyższe naruszenia zasad wynikających z art. 4 i 7 kpk doprowadziły Sąd Rejonowy do błędu w  ustaleniach faktycznych i wadliwego przyjęcia, iż oskarżony popełnił zarzucany mu czyn. Uchybienia te uzasadniają uchylenie wyroku i  orzeczenie jak w petitum apelacji.

V.
Sąd Rejonowy orzekający w sprawie rażąco naruszył również przepisy dotyczące uzasadnienia wymiaru kary, na którą Sąd skazał oskarżonego.

Sąd I instancji ograniczył się do lakonicznego stwierdzenia, że „czyn, którego dopuścił się oskarżony cechuje wysoki stopień społecznej szkodliwości” (uzasadnienie, s. 4) i nie przytoczył żadnych okoliczności uzasadniających takie stwierdzenie.

Pojęcie społecznej szkodliwości czynu jest na gruncie kodeksu karnego pojęciem stopniowalnym. Kodeks wskazuje na „znikomą społeczną szkodliwość czynu" (np. art. 1 § 2 kk), „nieznaczną społeczną szkodliwość czynu” (np. art. 59 kk art. 66 § 1 kk) czy też „znaczną społeczną szkodliwość czynu” (np. art. 94 § 1 kk). Ocena, z jaką społeczną szkodliwością mamy do czynienia, nie może być jednak przeprowadzona w sposób dowolny i oględny. W każdym przypadku ocena taka wymaga indywidualnej i wnikliwej analizy. Jak stwierdza orzecznictwo, „szczególnym zadaniem sędziów jest ocena stopnia społecznej szkodliwości przestępstwa w ramach przyjmowanej kwalifikacji prawnej, by czyny błahe zostały odróżnione od poważnych, a każdy z nich został odpowiednio ukarany. Oceny tej nie można sprowadzać do ogólników, ale wskazać należy, jakie są jej konkretne kryteria, a uwzględnić w niej trzeba zwłaszcza szkodę poniesioną przez ofiarę, bo ta właśnie szkoda (krzywda ofiary) jest najczęściej powodem ukarania"¹⁴.

W  ocenie skarżącego posługiwanie się przez Sąd pojęciem znacznej społecznej szkodliwości, mającym istotne znaczenie dla wymiaru kary wobec oskarżonego, musi następować z przytoczeniem wszystkich okoliczności, jakimi kierował się Sąd, wymierzając karę. Przytoczenie okoliczności powinno polegać na powołaniu okoliczności, które Sąd miał na uwadze, wymierzając karę, przy czym niewystarczające jest powtórzenie zwrotów ustawowych.

Sąd Rejonowy rozważając wysokość kary, wskazał nadto dwie okoliczności niemające oparcia w materiale dowodowym zebranym w sprawie – iż oskarżony przygotowywał się do popełnienia przestępstwa i działał w  sposób przemyślany oraz że jego działanie nie miało charakteru incydentalnego. Sąd nie rozważył natomiast żadnej z dyrektyw wymiaru kary wskazanej w art. 53 § 1 kk.

Takie uzasadnienie wymiaru kary również rażąco narusza przepisy procedury karnej i uniemożliwia zarówno kwestionowanie wysokości orzeczonej kary w postępowaniu odwoławczym, jak i zbadanie prawidłowości jej ustalenia przez Sąd II instancji. Powyższe również uzasadnia uchylenie zaskarżonego orzeczenia, celem ponownego rozpatrzenia sprawy przez Sąd I instancji.

VI.
Konsekwencją popełnienia wyżej wskazanych uchybień i naruszeń przepisów procedury jest fakt, że uzasadnienie wyroku nie odpowiada wymogom art. 424 § 1 kpk.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy:

- opisał czyn inny niż czyn przypisany w sentencji wyroku, niepozwalający na przyjęcie, że oskarżony popełnił zarzucane mu przestępstwo;

- zawarł okoliczności nieznajdujące oparcia w materiale dowodowym zebranym w sprawie;
- pominął istotne okoliczności ujawnione w toku postępowania;

- nie wyjaśnił, dlaczego określone dowody – poszlaki, których ocena może być rozbieżna, ocenił jednoznacznie na niekorzyść oskarżonego;

- nie wyjaśnił okoliczności, którymi kierował się Sąd, wymierzając oskarżonemu karę.
Tak skonstruowane uzasadnienie nie zawiera zatem opisu faktów, które Sąd I instancji uznał za udowodnione lub nieudowodnione, a  w konsekwencji nie pozwala na dokładną kontrolę prawidłowości rozstrzygnięcia przez Sąd Odwoławczy. Uchybienie to ma wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, co uzasadnia uchylenie zaskarżonego wyroku i  orzeczenie jak w petitum apelacji.

VII.
Reasumując, uchybienia wyroku Sądu I instancji, polegające na:

- sprzeczności czynu, którego popełnienie Sąd przypisał oskarżonemu i czynu opisanego w uzasadnieniu wyroku;

- niewyjaśnienie, na czym polegało działanie oskarżonego wprowadzające w błąd pokrzywdzonego, na czym miał błąd polegać, kiedy wprowadzenie w błąd nastąpiło i kogo wprowadził w błąd oskarżony;
- oparcie orzeczenia na ustaleniach dowolnych i nieznajdujących podstawy w materiale dowodowym zebranym w sprawie,

- pominięcie istotnych okoliczności ujawnionych w toku postępowania,

- nieprzeprowadzenie wszystkich dowodów niezbędnych do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy;

- przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i zasad prawidłowego rozumowania oraz przyjęcie wniosków niewynikających z ustalonych przez Sąd Rejonowy przesłanek;

- dokonanie jednoznacznie niekorzystnej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie z jednoczesnym pominięciem okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonego;

- niczym nieuzasadniony wymiar kary,

- sporządzenie niejasnego, niepełnego i niespełniającego wymogów procedury karnej uzasadnienia;
uniemożliwia weryfikację wyroku przez Sąd Odwoławczy jak i samego oskarżonego i przemawia za koniecznością uchylenia wadliwego wyroku.

Konieczne jest ponowne przeanalizowanie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, który pozwoliłby na dokładne wyjaśnienie okoliczności całej sprawy, a w szczególności ustalenie zamiaru sprawcy w  chwili zakupu towarów, wyjaśnienie okoliczności zawarcia samej umowy, przyczyn powstania zadłużenia oraz zachowania się oskarżonego po dokonanym zakupie. Tylko bowiem na podstawie kompleksowej oceny okoliczności towarzyszących zawarciu umowy i wagi przyczyn jej niespłacenia można wysnuć logiczny wniosek, czy mamy do czynienia z  oszustwem, czy też niekaralnym niedotrzymaniem warunków umowy.

Wobec powyższego wnoszę jak w petitum apelacji.

 

 

 

 

/adwokat Tomasz Grzybkowski, adwokat Tomasz Guzek/

Załącznik:
Odpis apelacji.

 

Przypisy:

¹R.A.Stefański w Kodeks postępowania karnego pod. red. Z.Gostyńskiego Tom II. Dom Wydawniczy ABC 1998 s. 353:

„Wspomniane wyżej wymagania dotyczące określenia czynu zabronionego w akcie oskarżenia mają charakter hipotetyczny, wymagający weryfikacji przez sąd orzekający. Trudno byłoby jednak racjonalnie uzasadnić tezę, że ustawodawca stawia mniejsze wymogi w zakresie dokładności określenia czynu przypisanego przez sąd. Czyn zarzucany i czyn przypisany to w  istocie to samo przestępstwo, lecz tylko inaczej określone".

²Wyrok SN z 19 lipca 1976 roku, V KR 117/76, LEX nr 21720:

„Zgodnie z treścią art. 360 § 2 pkt 1 w związku z art. 372 § 1 pkt 1 k.p.k. wyrok skazujący powinien zawierać dokładne ustalenia czynu przypisanego i  ustalenie tych okoliczności faktycznych, które są istotne dla oceny przypisanego przestępstwa z punktu widzenia tego, co niezbędne dla wykazania między innymi przedmiotowych znamion przestępstwa. Uzasadnienie wyroku powinno ponadto zawierać ustalenia pewne, a w razie wątpliwości, które nie dają się usunąć, nie wolno ich rozstrzygać na niekorzyść oskarżonego (art. 3 § 3 k.p.k.)”.

³Wyrok SN z 28 października 1968 roku, IV KR 188/68, OSP 1970/10/206.

⁴Wyrok SN z 10 lutego 2000 roku, IV KKN 726/98, LEX nr 51393.

⁵Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 10 czerwca 1994 roku, II AKr 48/94, OSA 1995/3/16:

„Przestępstwa z art. 201 k.k. i 205 § 1 k.k. [obecnie art. 286 § 1 kk] mają charakter przestępstw celowych. Ich istota polega nie tylko na umyślności działania z poprzedzającym jego podjęcie zamiarem bezpośrednim, lecz nadto wymaga, w wypadku przestępstwa z art. 201 k.k., kierowania się przez sprawcę celem przywłaszczenia, a wypadku czynu z art. 205 § 1 k.k. celem osiągnięcia korzyści majątkowej”.

⁶Wyrok SN z 5 marca 1984 roku, I KR 6/84, OSNKW 1984/11-12/128.

⁷R. A. Stefański „Komentarz do art. 410 kodeksu postępowania karnego” [w:] Z. Gostyński (red.), J.

Bratoszewski, L. Gardocki, S.M. Przyjemski, R.A. Stefański, S. Zabłocki „Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom II”, Warszawa 1998.

⁸Wyroki SN z 30 sierpnia 1979 roku, III KR 196/79, OSNPG 1980/3/53 oraz z 3 kwietnia 1974 roku, V KRN 13/74, Biul. SN 1974/6/150.

⁹Wyroki SN z 30 sierpnia 1979 roku, III KR 196/79, OSNPG 1980/3/53 oraz z 3 kwietnia 1974 roku, V  KRN 13/74, Biul. SN 1974/6/150.

¹⁰P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek „Kodeks postępowania karnego. Tom I”, Warszawa 2004, s. 681 i cyt. tam literatura.

¹¹Tamże, s. 681; por. też wyrok SN z 18 grudnia 1973 roku, V KRN 449/73, OSNKW 1974/5/99.

¹²Wyroki SN z 3 października 1974 roku, I KR 174/74 oraz z 14 grudnia 1984 roku, III KR 305/84.

¹³Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 15 marca 1995 roku, II AKr 482/95, Prok.i Pr. 1996/11/20:

„Niedopełnienie umowy kredytowej stanowi przestępstwo skierowane przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy sprawca wyłudza świadomie tj. z zamiarem niespłacenia przyjętego obowiązku spłaty zaciągniętego kredytu. Fakt zaś niezwrócenia kredytu w terminie nie może jeszcze stanowić dostatecznej podstawy do uznania winy za wyłudzenie - jeżeli nie zostanie ustalone, że już w  momencie zawierania umowy o kredyt sprawca nie miał zamiaru zwrotu zaciągniętego kredytu”.

¹⁴Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 20 czerwca 2000 roku, II AKa 99/00, KZS 2000/78/39.

 

 

Materiał archiwalny oparty o przepisy prawa obowiązujące w dniu jego sporządzenia. Adwokacka Spółka Partnerska Grzybkowski Guzek Jackowski nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywane treści.