Jaki jest zakres odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki?
SKARGA
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
w sprawie:
X
- powódki -
zast. przez adwokatów:
Tomasza Grzybkowskiego i Tomasza Guzka
Adwokacka Spółka Partnerska Grzybkowski&Guzek
61-762 Poznań, ul. Dominikańska 3
- c/a -
Y
- pozwanej -
sygn. akt …
wartość przedmiotu zaskarżenia:
3.008,06 złotych
Opłata od skargi w kwocie 151,00 złotych uiszczona na rachunek bieżący sądu.
V Wydział Cywilny Odwoławczy
Sądu Okręgowego
Al. Solidarności 127
00-898 Warszawa
W imieniu powódki, z powołaniem się na załączone pełnomocnictwo do reprezentowania w tej sprawie, wnoszę
skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 lutego 2007 roku, wydanego w sprawie o sygn. akt ….
Wyrok ten zaskarżam w części oddalającej apelację powódki i wnoszę o:
I. stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 lutego 2007 roku, sygn. akt … w tym zakresie.
oraz o:
II. zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucam:
naruszenie prawa materialnego – art. 299 § 1 k.s.h. poprzez błędną jego wykładnię, a w konsekwencji przyjęcie, iż odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ograniczona jest jedynie do należności głównej oraz należności z tytułu odsetek ustawowych i nie obejmuje kosztów postępowania, ani kosztów bezskutecznego postępowania egzekucyjnego, co spowodowało niezgodność orzeczenia z prawem, a przez jego wydanie powódce została wyrządzona szkoda.
Uzasadnienie
I.
W dniu 23 września 2004 roku powódka wytoczyła powództwo przeciwko Y – jako członkowi zarządu odpowiedzialnemu za zobowiązania Przedsiębiorstwa ABCD Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie o zapłatę kwoty 9.006,23 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot: 5.695,62 złotych od dnia 2 marca 2002 roku do dnia zapłaty oraz od 302,01 złotych od dnia 7 sierpnia 2002 roku do dnia zapłaty, a ponadto o zasądzenie zwrotu kosztów procesu.
Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2005 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w sprawie o sygn. akt … zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5.997,63 złotych wraz z odsetkami jak w żądaniu pozwu oraz orzekł o kosztach procesu. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone.
Wyrok ten został zaskarżony w drodze apelacji wniesionych zarówno przez powódkę, jak i pozwaną.
Wyrokiem z dnia 1 lutego 2007 roku Sąd Okręgowy w Warszawie, w sprawie o sygn. akt … oddalił obie apelacje. W uzasadnieniu swego wyroku Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu I instancji i uznał, że odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki ogranicza się do zobowiązań obciążających spółkę, a więc wynikających z tytułu wykonawczego, na podstawie którego prowadzona egzekucja okazała się bezskuteczna i nie obejmuje kosztów prowadzonego przeciwko spółce procesu oraz kosztów toczącego się przeciwko spółce postępowania egzekucyjnego.
Wyrok Sądu Okręgowego został wydany z naruszeniem prawa, co wyrządziło powódce szkodę w wysokości 3.008,06 złotych.
II.
Stosownie do art. 299 § 1 k.s.h. jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Członek zarządu może się jednak uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.
W doktrynie oraz w orzecznictwie reprezentowane są dwa rozbieżne poglądy dotyczące charakteru subsydiarnej odpowiedzialności członków zarządu opartej na art. 299 k.s.h.
Wedle jednego z prezentowanych poglądów, odpowiedzialność ma charakter gwarancyjny. Drugi z poglądów opowiada się zaś za odszkodowawczym charakterem odpowiedzialności. Według zdecydowanie przeważających w orzecznictwie ocen odpowiedzialności członków zarządu ma ona charakter odszkodowawczy1. Szkoda, jako podstawa odpowiedzialności, jest utożsamiana z obniżeniem potencjału majątkowego spółki, a nie z bezpośrednim uszczerbkiem w majątku wierzyciela.
Członek zarządu odpowiada za różnicę w potencjale majątkowym spółki, jaka wystąpiła, a do której nie doszłoby, gdyby we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub złożono podanie o wszczęcie postępowania układowego.
W literaturze oraz w doktrynie aprobuje się sposób wykazania istnienia szkody na podstawie teorii różnicy, która znajduje wyraz w orzeczeniu Sądu Najwyższego: „Szkodę majątkową stanowi różnica pomiędzy obecnym stanem majątkowym poszkodowanego, a tym, jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Zadaniem wynagrodzenia szkody jest wyrównanie tej różnicy”2. Szkoda polegać może zarówno na zmniejszeniu aktywów, jak i na zwiększeniu pasywów, które wyraża się tym, że wprawdzie stan aktywów pozostaje niezmieniony, ale powstają nowe zobowiązania lub zwiększają się już istniejące3.
Przyjmując odszkodowawczy charakter odpowiedzialności członków zarządu, należy uznać, że odpowiadają oni za szkodę powstałą w majątku spółki, na którą składa się zmniejszenie jej aktywów oraz zwiększenie jej pasywów. Za zwiększone pasywa należy uznać całość zobowiązań spółki – wszystkie te należności, które spółka winna zapłacić wierzycielom: należności główne, odsetki ustawowe za opóźnienie w ich płatności, koszty procesów przyznane wierzycielom przez sąd oraz koszty prowadzonych postępowań egzekucyjnych.
III.
Art. 299 § 1 k.s.h. stanowi, że jeżeli egzekucja przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się bezskuteczna członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki.
Wydając zaskarżony wyrok, Sąd Okręgowy oparł się o stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, wyrażone w wyroku z dnia 12 maja 2004 roku4. Sąd nie wskazał dlaczego właśnie to stanowisko uznał za słuszne, tym bardziej, iż jest ono całkowicie odosobnione i nie koresponduje z poglądami Sądu Najwyższego ani doktryny, a ponadto nie znajdujące oparcia w wykładni językowej oraz funkcjonalnej przepisu art. 299 k.s.h.
Przepis ten nie wskazuje wprost, za które zobowiązania spółki odpowiada jej zarząd. Dosłowne brzmienie przepisu nie daje podstaw do wnioskowania, że odpowiedzialność członków zarządu jest ograniczona jedynie co do niektórych zobowiązań spółki i nie odpowiadają oni za zobowiązania wynikające z kosztów procesu oraz kosztów postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko spółce.
Nietrafne jest zatem ograniczanie odpowiedzialności odszkodowawczej członków zarządu na podstawie art. 299 k.s.h.
Twierdzenie to poparte jest stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w orzeczeniu z dnia 25 listopada 2003 roku5. Jak wskazano w treści uzasadnienia, z redakcji przepisu art. 299 § 1 k.s.h. wyraźnie wynika, że członkowie zarządu odpowiadają za zobowiązania spółki w nieograniczonym zakresie, wynikającym z tytułu wykonawczego, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Zgodnie z art. 776 zdanie drugie k.p.c. w zw. z art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c. tytułem wykonawczym jest prawomocne orzeczenie sądu zaopatrzone w klauzulę wykonalności. Należność stwierdzona w tytule wykonawczym obejmuje również zasądzone koszty postępowania sądowego.
W uchwale z dnia 7 grudnia 2006 roku Sąd Najwyższy stwierdził zaś wprost, iż odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h. obejmuje zasądzone w tytule wykonawczym, wydanym przeciwko spółce, koszty procesu, koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej6.
Pogląd o odpowiedzialności obejmującej całość zobowiązań spółki, których nie można zaspokoić z jej majątku prezentowany jest również w doktrynie7.
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy odwołuje się do wykładni gramatycznej art. 299 § 1 k.s.h., nie przeprowadza jej jednak, przedstawiając wyłącznie jej wynik. Sam wniosek jednak, do jakiego doszedł Sąd Okręgowy, również musi zostać uznany za błędny, choćby w świetle art. 451 § 1 zd. 2 k.c. Zgodnie z normą prawną wynikającą z treści tego przepisu to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne. Za należności uboczne w rozumieniu tego przepisu powszechnie uważa się odsetki oraz koszty powstałe w związku z dochodzeniem roszczenia głównego. Nie ma więc podstaw do różnicowania roszczenia z tytułu odsetek, uznając je za „zobowiązanie materialnoprawne”, od roszczenia o koszty, skoro o obu roszczeniach stanowi ten sam przepis prawa materialnego – art. 451 § k.c.
IV.
Przez wydanie zaskarżonego wyroku powódce niewątpliwie została wyrządzona szkoda. Stanowi ją niezaspokojone roszczenie o zapłatę kwoty 3.008,06 złotych, na którą składają się zasądzone w tytule wykonawczym przeciwko Przedsiębiorstwu ABCD Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie koszty procesu w kwocie 1.492,60 złotych, 66,00 złotych tytułem kosztów klauzuli wykonalności oraz koszty bezskutecznej egzekucji w kwocie 1.450,00 złotych(na którą składają się z kolei koszty zastępstwa adwokackiego w postępowaniu egzekucyjnym w kwocie 1.200,00 złotych i 250,00 złotych tytułem kosztów postępowania egzekucyjnego).
Wobec niemożności wyegzekwowania wskazanych należności od spółki ABCD oraz faktu, iż droga do ich dochodzenia od członka zarządu spółki została zamknięta poprzez wydanie prawomocnego wyroku będącego przedmiotem niniejszej skargi, należy uznać, iż wyrządzenie szkody poprzez wydanie przedmiotowego wyroku zostało uprawdopodobnione.
Nadto, powódka wskazuje, iż pozwana spłaca pozostałą, zasądzoną od niej kwotę z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki.
V.
Wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było możliwe.
Wobec faktu, iż jest to wyrok sądu II instancji, wydany na skutek rozpoznania apelacji, z oczywistych względów nie podlegał on zaskarżeniu za pomocą zwyczajnych środków zaskarżenia.
Zgodnie z normą prawną wynikającą z treści art. 3982 § 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych, w sprawach gospodarczych – niższa niż siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. W niniejszej sprawie niemożliwe było więc zaskarżenie wyroku Sądu Okręgowego z dnia 1 lutego 2007 roku w drodze skargi kasacyjnej, a to z uwagi na fakt, iż wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi jedynie 3.008,06 złotych.
Wobec braku którejkolwiek z podstaw określonych w art. 401 k.p.c., art. 4011 k.p.c. czy 403 k.p.c., powódka nie miała również możliwości żądania wznowienia postępowania w tej sprawie.
Mając powyższe na uwadze, wnoszę jak w petitum skargi.
VI.
Wysokość opłaty sądowej ustalona została zgodnie z art. 13 w zw. z art. 18 ust. 2 oraz art. 21 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
(adwokat Tomasz Guzek)
Załączniki:
1. pełnomocnictwo,
2. dowód uiszczenia opłaty sądowej w kwocie 151,00 złotych,
3. trzy odpisy skargi.
Przypisy:
1 Uchwała SN z dnia 19 stycznia 1993, sygn. akt. III CZP 162/92 opubl. OSNCP 1993, nr 6, poz. 3; Uchwała SN z dnia 9 sierpnia 1993, sygn. akt. III CZP 116/93, opubl. OSNCP 1994, nr 2, poz. 35; Uchwała 7 sędziów SN z dnia 15 września 1993, sygn. akt. III CZP 15/93, opubl. OSNCP 1993, nr 78, poz. 140; Uchwała SN z dnia 22 września 1995, sygn. akt. III CZP 120/95, opubl. PPH 1996, nr 2; Uchwała SN z dnia 20 września 1996, sygn. akt. III CZP 72/96, opubl. OSNC 1997, nr 1, poz. 4; Uchwała SN z dnia 19 listopada 1996, sygn. akt. III CZP 114/96, opubl. OSNC 1997, nr 3, poz. 25; Uchwała SN z dnia 4 lipca 1997, sygn. akt. III CZP 2497/97, opubl. OSNC 1997, nr 11, poz. 165; Uchwała SN z dnia 15 czerwca 1999, sygn. akt. III CZP 10/99, opubl. OSNC 1999, nr 12, poz. 203;
2 Orzeczenie SN z dnia 11 lipca 1957, opubl. OSN 1958, poz. 76.
3 Adam Szpunar, Odszkodowanie za szkodę majątkową. Szkoda na mieniu i osobie, Bydgoszcz 1998, s. 36 i 64; Komentarz do kodeksy cywilnego, Księga 3: Zobowiązania, tom 1, red. G. Bieniek, Warszawa 2005, s. 72.
4 Por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 maja 2004 roku, sygn. akt I ACa 85/04, opubl. OSAB 2004/3/16, OSA 2005/3/13.
5 Wyrok SN z dnia 25 listopada 2003, sygn. akt. III CZP 75/2003, opubl. Monitor Prawniczy 2004/12, s. 512,
6 Por. uchwałę Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 grudnia 2006 r., sygn. akt III CZP 118/2006, opubl. Biuletyn Sądu Najwyższego 2006/12; Rzeczpospolita 2006/288 str. C2.
7 A. Szajkowski [w:] Kodeks spółek handlowych, Tom II, Warszawa 2002, s. 791.
Materiał archiwalny oparty o przepisy prawa obowiązujące w dniu jego sporządzenia. Adwokacka Spółka Partnerska Grzybkowski Guzek Jackowski nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywane treści.