Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości

Poznań, dnia …………………… roku

ZAŁĄCZNIK DO PROTOKOŁU ROZPRAWY

w sprawie:

„A”

c/a

„B”

sygn. akt ……………………………


XII Wydział Cywilny
Sądu Okręgowego
w ………………………

W imieniu powoda, z powołaniem się na pełnomocnictwo w aktach sprawy, w odpowiedzi na pismo pozwanego z dnia ……………………… roku, na podstawie art. 161 kpc, składam załącznik do protokołu rozprawy oraz:

wnoszę i wywodzę jak dotychczas.


Uzasadnienie 

I.

W piśmie z dnia …………………… roku pozwany przyznaje, iż jest wyłącznie dzierżycielem nieruchomości, a własność nieruchomości należy do powoda. Tym samym zarzut zasiedzenia podniesiony w tym samym piśmie jest niezrozumiały, a argumentacja niespójna logicznie.

II.

W swoim piśmie pozwany podtrzymuje pogląd wyrażony w sprawie, stwierdzając, iż to Skarbowi Państwa, a nie powodowi, przysługuje wyłączne prawo do żądania odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości, a tym samym powód nie ma legitymacji czynnej w procesie. Ten pogląd należy uznać za błędny. Na podstawie art. 230 kc w zw. z art. 224 kc powodowi, jako właścicielowi nieruchomości przysługują roszczenia uzupełniające w stosunku do roszczenia windykacyjnego w stosunku do pozwanego - jej dzierżyciela. Zgodnie z art. 230 kc roszczenia wymienione w art. 224 kc byłyby wyłączone jedynie, gdyby co innego wynikało z przepisów regulujących stosunek między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym. Powoda nie łączy z pozwanym żaden stosunek prawny uregulowany w przepisach szczególnych, w tym stosunek oparty na użytkowaniu. Kwestia, komu należne jest wyegzekwowane przez powoda, jako właściciela nieruchomości, od pozwanego odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, a w szczególności czy odszkodowanie to jest należne potencjalnemu użytkownikowi nieruchomości, może być przedmiotem późniejszego ewentualnego sporu pomiędzy właścicielem a użytkownikiem.
Powód podtrzymuje swoje twierdzenia i wywodzi, iż przysługuje mu legitymacja czynna w sporze i nawet w wypadku, gdyby nieruchomość była oddana w użytkowanie, powodowi jako właścicielowi nieruchomości przysługuje prawo do żądania odszkodowania za bezumowne z niej korzystanie.

III.

Za chybione należy uznać argumenty przytaczane przez pozwanego wywodzącego swoje uprawnienia od Skarbu Państwa, jako użytkownika nieruchomości.
Pozwany przyznał, iż prawo użytkowania przysługujące Skarbowi Państwa zostało z księgi wieczystej prowadzonej dla spornej nieruchomości kw nr ………… prawomocnie wykreślone. Okoliczność powyższa jest więc w sprawie bezsporna.
Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, domniemywa się, że prawo wykreślone z księgi wieczystej nie istnieje. Domniemanie to może być obalone m.in. poprzez przeprowadzenie dowodu przeciwnego¹. W toku postępowania pozwany nie podjął nawet próby przedstawienia żadnych dowodów obalających to domniemanie. Z pewnością nie są nimi decyzja Okręgowego Urzędu Likwidacyjnego w …………… z dnia …………………… roku oraz wyrok NSA uchylający decyzję stwierdzającą nieważność decyzji Urzędu. Wskazane akty administracyjne mogą być co najwyżej dowodem, iż prawo użytkowania spornej nieruchomości przeszło w 1950 roku na Skarb Państwa. Nie mogą natomiast być dowodem na okoliczność, iż użytkowanie istnieje nadal po 1950 roku. Należy więc uznać, iż nieruchomość należąca do powoda nie jest obciążona prawem użytkowania, a pozwany bezumownie korzysta z nieruchomości.
Chybionym jest argument pozwanego, iż to powód powinien przedstawić dowód na okoliczność, iż prawo wygasło. Za jego wygaśnięciem przemawia bowiem, nieobalone przez pozwanego, domniemanie z art. 3 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Bez znaczenia jest podstawa prawomocnego wpisu – wykreślenia prawa użytkowania z księgi wieczystej. W wypadku, gdyby Skarb Państwa uznał, iż wskutek tego orzeczenia został naruszony jego interes prawny, mógł on zaskarżyć wskazany wpis lub wnieść o wznowienie postępowania w sprawie wpisu. W żadnym wypadku prawomocne orzeczenie o wykreśleniu prawa użytkowania z księgi wieczystej nie może być skutecznie kwestionowane w niniejszym postępowaniu.

IV.

Nawet w wypadku udowodnienia, iż Skarb Państwa jest nadal użytkownikiem spornej nieruchomości, należy wskazać, iż pozwanemu nie przysługuje uprawnienie do zajmowania spornej nieruchomości.

A/

Pozwany twierdzi, iż Skarb Państwa jako użytkownik spornej nieruchomości na podstawie decyzji Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 17 listopada 1950 roku, sygn. akt …………………, powierzył wykonywanie użytkowania pozwanemu. Tymczasem jak wynika z treści wspomnianej decyzji Minister wyraził zgodę na wyłączenie na podstawie art. 12 ust. 2 dekretu o majątkach opuszczonych i poniemieckich spornej nieruchomości spod zarządu nieruchomości komunalnych jako nieruchomości opuszczonej i przekazanie jej w bezpośredni zarząd i użytkowanie „B”.

Dowód: decyzja Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 17 listopada 1950 roku, sygn. akt …………… w aktach sprawy.


Pozwanym w niniejszej sprawie, zajmującym bezumownie nieruchomość powoda, jest „B”. Jak pozwany sam wskazał jest on partią polityczną zgłoszoną do ewidencji partii politycznych w dniu …………………… roku.

Dowód: wyciąg z księgi ewidencji partii politycznych w aktach sprawy.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o partiach politycznych partia polityczna uzyskiwała osobowość prawną z chwilą zgłoszenia jej do ewidencji prowadzonej przez Sąd Wojewódzki w Warszawie. Należy uznać, iż pozwane „B” powstało jako partia polityczna w dniu ……………… roku. Pozwany nie mógł być więc podmiotem praw i obowiązków powstałych w 1950 roku. Pozwany nie udowodnił nadto okoliczności sukcesji po podmiocie, od którego swe prawa wywodzi – po „B”. Bez znaczenia są przy tym ideowe korzenie pozwanej partii, do których nawiązuje w swojej retoryce wyborczej. Należy uznać za odpowiadający również niniejszemu stanowi faktycznemu, utrwalony pogląd orzecznictwa odnoszący się do fundacji utworzonych po 1990 roku a odwołujących się do fundacji przedwojennych, zgodnie z którym „ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (tekst jedn. Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203) tworzy nowy stan prawny i nie stanowi żadnego pomostu między fundacjami zniesionymi dekretem z roku 1952, a nowo tworzonymi w oparciu o ustawę o fundacjach z roku 1984. Oznacza to trwałą utratę bytu prawnego tych pierwszych”².
W konsekwencji należy stwierdzić, iż pozwanemu „B” nie przysługują żadne uprawnienia w stosunku do spornej nieruchomości. Bez znaczenia jest przy tym okoliczność, iż takie uprawnienia, zdaniem pozwanego, mogły przysługiwać wcześniej „B”.

B/

Należy wskazać, iż „B” nie przysługiwały żadne prawa w stosunku do nieruchomości należącej do powoda. Dla uzasadnienia twierdzenia, iż użytkowanie spornej nieruchomości zostało powierzone „B” pozwany powołuje decyzję Ministra Gospodarki Komunalnej wydaną na podstawie art. 12 ust. 2 dekretu z 1946 roku. Powyższe stanowisko jest nieuzasadnione.
Zgodnie z art. 12 ust. 2 wymienionego dekretu majątki opuszczone zostaną przekazane w zarząd właściwym ze względu na rodzaj danego majątku ministerstwom lub organom samorządu terytorialnego. Za zgodą właściwego ministra majątki te mogą być ponadto oddawane w bezpośredni zarząd i użytkowanie instytucjom użyteczności publicznej, instytucjom spółdzielczym, społecznym, organizacjom kulturalnym i oświatowym oraz organizacjom pomocy dla grup ludności szczególnie prześladowanych przez Niemców. Jak ustalił prawomocnym wyrokiem z dnia ……………… roku, sygn. akt ………… Sąd Najwyższy, sporna nieruchomość nie była w roku 1950 majątkiem opuszczonym w rozumieniu art. 1 i 12 ust. 2 dekretu, wobec czego powołanie się przez pozwanego na ustanowienie na rzecz ZSL bezpośredniego zarządu i użytkowania na nieruchomości w trybie art. 12 ust. 2 dekretu jest błędne i nieuzasadnione.
Należy zwrócić uwagę, iż przedstawiona przez pozwanego decyzja Ministra Gospodarki Komunalnej to akt administracyjny, na podstawie którego Minister wyraża zgodę na oddanie nieruchomości stanowiącej własność powoda w bezpośredni zarząd i użytkowanie „B”. Do przekazania w bezpośredni zarząd i użytkowanie niezbędny był również sam akt takiego przekazania. Pozwany nie przedstawił żadnego dowodu, potwierdzającego, iż miał miejsce fakt przekazania nieruchomości w bezpośredni zarząd i użytkowanie „B”. Nie jest nim z pewnością załączony do pisma protokół zdawczo-odbiorczy, który może dokumentować jedynie faktyczne przejście bezpośredniego władztwa nad nieruchomością, a nie przekazanie nieruchomości w bezpośredni zarząd i użytkowanie partii. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na art. 12 ust. 4 dekretu dopełniający normę prawną wynikającą z art. 12 ust. 2, który wskazuje, że przejęcie przez właściwe ministerstwo lub organ samorządu terytorialnego majątków wymienionych w ust. 2 [majątków opuszczonych] oraz oddanie ich w zarząd i użytkowanie instytucjom określonym w tymże ustępie, tudzież oddanie tych majątków w najem lub dzierżawę nie narusza wynikających z art. 15, 16 i 17 praw osób, którym ma być przywrócone posiadanie. Tym samym ustawodawca podkreślił konieczność poszanowania praw właścicieli, którym, zgodnie z art. 15 dekretu, należy przywrócić posiadanie majątku na ich wniosek. Korzystanie z nieruchomości po złożeniu przez właściciela nieruchomości wniosku o jej wydanie stanowi bezumowne i bezprawne korzystanie z nieruchomości i nie może być uznane za wykonywanie prawa bezpośredniego zarządu i użytkowania.
Przekazanie władztwa nieruchomości na rzecz „B” nie mogło nastąpić również w trybie art. 12 ust. 1 dekretu, zgodnie z którym Okręgowy Urząd Likwidacyjny po skontrolowaniu i przejęciu majątku według inwentarza i bilansu otwarcia, sporządzonego przez władze sprawujące tymczasowy zarząd, przekazuje majątki, przechodzące z mocy art. 2 ust. 1 i 4 na własność Skarbu Państwa lub osób prawnych prawa publicznego [majątki poniemieckie], w zarząd właściwym ze względu na rodzaj majątku ministerstwom lub organom samorządu terytorialnego albo organom innych osób prawnych prawa publicznego ze szczególnym uwzględnieniem interesów osadnictwa i repatriacji. Przepis ten dotyczy wyłącznie majątków poniemieckich przejmowanych na własność Skarbu Państwa. Nie można przekazać na jego podstawie zarządu majątku, którego użytkowanie (a nie własność) przeszło na Skarb Państwa na podstawie art. 2 dekretu. Zarząd w trybie art. 12 ust. 1 dekretu powinien być przekazany przez Okręgowy Urząd Likwidacyjny, co w spornym przypadku nie nastąpiło. Ponadto „B” nie można uznać za ministerstwo, organ samorządu terytorialnego albo organ osoby prawnej prawa publicznego. Tym samym również art. 12 ust. 1 dekretu nie był podstawą władania przez „B” sporną nieruchomością.

V.

Nieuzasadnione są zarzuty pozwanego dotyczące wadliwego doręczenia pozwu, a także terminu, od którego należne są odsetki za opóźnienie w płatności. Pozwany został wezwany do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości należącej do powoda w dniu ……………… roku, z wyznaczonym przez powoda terminem zapłaty odszkodowania do dnia ………………… roku. Roszczenie powoda pozostaje w związku z działalnością Zarządu Wojewódzkiego „B”. Zarząd ten zgodnie ze Statutem „B” prowadzi bieżącą politykę „B” na terenie województwa (art. 51 b statutu) oraz prowadzi gospodarkę finansową wojewódzkiej organizacji „B” (art. 51 f statutu). To Zarząd Wojewódzki „B” jest więc, zgodnie ze statutem partii, organem uprawnionym i zobowiązanym do wykonywania działań związanych z zapłatą należnego powodowi odszkodowania. Nie ma żadnego przepisu, który nakazywałby kierowanie wezwania na adres siedziby organów naczelnych partii politycznej, a jak wskazał Sąd Najwyższy, „wezwanie do wykonania świadczenia nie wymaga żadnej szczególnej formy, wystarczy jeśli wierzyciel wyrazi w sposób dostateczny przez swoje zachowanie swoją wolę, aby dłużnik spełnił świadczenie (art. 60 k.c.)”³. Wezwanie pozwanego z dnia 14 listopada 2001 roku skierowane na adres Zarządu Wojewódzkiego PSL należy uznać za spełniające wymóg wskazany w art. 455 kc.
Należy wskazać, iż pozwany bezpodstawnie przyjmuje datę ………………… roku jako datę, od której pozostaje w opóźnieniu. Pozew został doręczony pozwanemu w siedzibie w ……………… w styczniu 2003 roku, a pozwany wdał się w spór pismem z dnia …………………… 2003 roku.

VI.

Za chybione należy uznać zarzuty pozwanego dotyczące 3-letniego terminu przedawnienia roszczenia. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem „roszczenie właściciela z tytułu bezumownego korzystania z jego rzeczy ulega 10-letniemu przedawnieniu”⁴. Termin ten stosownie do art. 119 kc nie może być skracany ani przedłużany. Tym samym roszczeniu z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości powód nie mógł nadać charakteru roszczenia okresowego, na co błędnie wskazuje pozwany.
Za bezzasadny należy uznać zarzut dotyczący daty 25 lutego 2003 roku jako terminu, od którego liczony jest termin przedawnienia roszczenia powoda. Czynnością przerywającą termin przedawnienia jest bowiem nie doręczenie pozwu, lecz jego wniesienie, co nastąpiło w dniu …………… roku. Niezależnie od powyższego należy przypomnieć pozwanemu, iż w sprawie toczyło się postępowanie z wniosku powoda o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej. Wniosek w tej sprawie powód złożył w dniu …………………… roku. Wniosek został pozwanemu prawidłowo doręczony, pozwany w postępowaniu uczestniczył, brał udział w wyznaczonych posiedzeniach i składał pisma procesowe.

Dowód: akta sprawy prowadzonej przez Sąd Rejonowy w ……………, II Wydział Cywilny, sygn. akt ………………….

Niezasadne jest również powołanie się pozwanego na art. 229 kc. Przepis ten dotyczy jedynie sytuacji zachodzących po zwrocie rzeczy. Rzecz znajduje się nadal we władaniu pozwanego, wobec czego zastosowanie art. 229 kc byłoby nieuzasadnione.

VII.

Należy nadto zwrócić uwagę na bezzasadne powoływanie się pozwanego na zasady sprawiedliwości oraz zasady wynikające z aksjologii demokratycznego państwa prawnego.
„B” - partia wspierająca dawny reżim polityczny, od którego swoje prawa wywodzi pozwany, zajmowała sporną nieruchomość bez tytułu prawnego ponad 50 lat. Skarb Państwa, którego pozwany określa prawnym następcą przedwojennego użytkownika spornej nieruchomości, nabył prawo użytkowania na podstawie dekretu wydanego przez Radę Ministrów i Krajową Radę Narodową z naruszeniem utrwalonej w państwie demokratycznym zasady wyłączności ustawodawczej parlamentu oraz wywodzonej z zasady państwa prawnego, zasady ochrony praw nabytych, zakazującej pozbawiania prawa własności bez wynagrodzenia.
Należy uznać, iż to przepisy dekretu, nacjonalizujące bez wynagrodzenia prawo użytkowania należne Spółce ……………, mogą być kwestionowane szczególnie w świetle zasady sprawiedliwości, a ich jedyna legitymizacja może się wiązać z bardzo długim czasem ich obowiązywania. Tym bardziej przepisy tak wątpliwego konstytucyjnie aktu prawnego powinny być wykładane w zgodzie z zasadą pełnej ochrony własności, będącą podstawą ustroju społeczno-gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
W związku z powyższym wnoszę jak na wstępie.



(adwokat Tomasz Guzek)        (adwokat Tomasz Grzybkowski)

Materiał archiwalny oparty o przepisy prawa obowiązujące w dniu jego sporządzenia. Adwokacka Spółka Partnerska Grzybkowski Guzek Jackowski nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywane treści.